Agnieszka Wrześnik
Dzieci ze spektrum autyzmu rozwijają się w sposób odmienny od swoich rówieśników, co często wpływa na ich codzienne funkcjonowanie. Wczesne rozpoznanie objawów i odpowiednie wsparcie mogą znacząco poprawić jakość życia zarówno dziecka, jak i jego rodziny. Warto zrozumieć, czym charakteryzuje się autyzm, jakie są jego przyczyny oraz jak można pomóc dziecku w radzeniu sobie z wyzwaniami.
Pierwsze objawy autyzmu u dzieci
Pierwsze symptomy autyzmu można zaobserwować już u niemowląt i dzieci przed 3. rokiem życia. Jednym z najczęstszych sygnałów jest ograniczony kontakt wzrokowy – dziecko nie patrzy w oczy opiekuna, nie reaguje na uśmiech czy głos rodziców. Maluchy z ASD często nie wykazują zainteresowania innymi dziećmi, nie naśladują prostych gestów, takich jak machanie na pożegnanie.
Kolejnym niepokojącym objawem jest brak dzielenia uwagi – dziecko nie wskazuje palcem na przedmioty, które je interesują, ani nie podąża za wzrokiem dorosłego. Zabawa dzieci autystycznych bywa schematyczna i powtarzalna – mogą one układać przedmioty w rzędy, obracać koła samochodzików zamiast je toczyć, lub skupiać się na jednym elemencie zabawki.
Zaburzenia mowy u dzieci ze spektrum autyzmu
Nieprawidłowy rozwój mowy to kolejny charakterystyczny objaw autyzmu. Niektóre dzieci w ogóle nie zaczynają mówić, inne opóźniają rozwój językowy lub posługują się mową w sposób nietypowy. Echolalia, czyli powtarzanie zasłyszanych słów bez zrozumienia ich znaczenia, jest częstym zjawiskiem. Dzieci mogą też odwracać zaimki, mówiąc o sobie „ty”, a o innych „ja”.
Warto zwrócić uwagę na monotonię głosu lub śpiewny sposób mówienia. Niektóre maluchy tworzą własne słowa lub nazywają przedmioty według ich funkcji, np. mówią „pica” zamiast „widelec”. Brak umiejętności komunikacyjnych często prowadzi do frustracji, która objawia się wybuchami złości.
Jak rozpoznać autyzm u dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym?
W miarę dorastania objawy autyzmu stają się bardziej widoczne. Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym często unikają zabaw grupowych, wolą bawić się samotnie w schematyczny sposób. Mogą mieć trudności z rozumieniem zasad społecznych, np. nie potrafią czekać na swoją kolej w grach.
Innym charakterystycznym zachowaniem jest silna potrzeba rutyny – nawet niewielkie zmiany w planie dnia mogą wywołać lęk lub agresję. Dzieci ze spektrum autyzmu często koncentrują się na wąskich zainteresowaniach, np. zapamiętują wszystkie modele pociągów, ale nie potrafią nawiązać rozmowy z rówieśnikami.
Przyczyny autyzmu – co wpływa na rozwój zaburzenia?
Eksperci wskazują, że autyzm ma podłoże genetyczne i neurologiczne. Badania pokazują, że u bliźniąt jednojajowych ryzyko wystąpienia ASD jest znacznie wyższe niż u dwujajowych. Niektóre mutacje genetyczne, takie jak zespół łamliwego chromosomu X, zwiększają prawdopodobieństwo zaburzeń ze spektrum.
Czynniki środowiskowe, takie jak wcześniactwo, infekcje w ciąży czy ekspozycja na metale ciężkie, również mogą odgrywać rolę. Ważne jest jednak podkreślenie, że autyzm nie wynika z błędów wychowawczych – rodzice nie są winni zaburzeń swojego dziecka.
Jak pomóc dziecku z autyzmem? Terapia i wsparcie
Wczesna interwencja terapeutyczna jest kluczowa dla rozwoju dziecka. Terapia behawioralna (ABA) pomaga kształtować pożądane zachowania, a trening umiejętności społecznych (TUS) uczy nawiązywania relacji. W przypadku trudności z mową warto skorzystać z pomocy logopedy.
Dla dzieci z nadwrażliwością sensoryczną pomocna może być integracja sensoryczna (SI), która uczy prawidłowego przetwarzania bodźców. Warto też wprowadzać wizualne harmonogramy, które pomagają dziecku zrozumieć codzienne czynności i zmniejszają lęk przed zmianami.
Życie z dzieckiem autystycznym – praktyczne wskazówki dla rodziców
Rodzice dzieci ze spektrum autyzmu często szukają sposobów na radzenie sobie z wyzwaniami. Warto pamiętać, że spokój i cierpliwość są kluczowe – dziecko lepiej reaguje, gdy opiekun zachowuje opanowanie. W momentach napięcia pomocne może być odwrócenie uwagi ulubioną zabawką lub aktywnością.
Ważne jest również eliminowanie nadmiaru bodźców – jeśli dziecko jest przebodźcowane, warto wyłączyć hałasujące urządzenia lub przenieść się do cichego pomieszczenia. Kamizelki obciążeniowe czy kołdry sensoryczne mogą pomóc w wyciszeniu.
Badania genetyczne a diagnoza autyzmu
W przypadku wątpliwości co do przyczyn zaburzeń warto rozważyć badania genetyczne, takie jak test WES. Pozwalają one na identyfikację mutacji odpowiedzialnych za objawy i pomagają w doborze odpowiedniego leczenia. Diagnoza genetyczna daje też rodzicom pewność i możliwość skorzystania z ukierunkowanej terapii.
Autyzm to zaburzenie, które trwa całe życie, ale odpowiednie wsparcie może znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka. Wczesna diagnoza, terapia i zrozumienie potrzeb malucha pozwalają mu lepiej radzić sobie w codziennych sytuacjach.
Pisanie to moja pasja, która pozwala mi dzielić się wiedzą, inspirować i odkrywać nowe perspektywy. W mojej pracy stawiam na rzetelność, kreatywność i zrozumienie potrzeb czytelników. Wierzę, że dobrze napisany tekst ma moc zmieniania spojrzenia na świat.
